---

Ομιλία του Δημάρχου Χανίων Κυριάκου Βιρβιδάκη στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων των 90 χρόνων από την ''Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα (1913), στο Φρούριο του Φιρκά στις 1 Δεκεμβρίου 2003. Εξοχότατε Κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας «Υπόδουλος των Τούρκων η Κρήτη δεν υπήρξε ποτέ. ΄Ηξευρεν να ζει ελευθέρα δια της βίας. Εις την παραμικράν καταπάτησιν προνομίου εξανίστατο κι ελάμβανε τα όπλα. Δούλος δε επαναστατημένος με το όπλον εις την χείρα κατά του τυράννου , δεν ημπορεί να πει κανείς ότι είναι δούλος. Είναι Ελεύθερος». Αυτά – μεταξύ άλλων – γράφει ο Γρηγόριος Ξενόπουλος στο περιοδικό “ Ελλάς” , το Δεκέμβρη του 1913, χαιρετίζοντας το γεγονός της Ένωσης. Έχουν περάσει 90 χρόνια από τότε που γράφτηκαν τα παραπάνω λόγια. 90 ολόκληρα χρόνια από την ευλογημένη εκείνη Κυριακή, που σ’ αυτόν εδώ τον προμαχώνα , σε μια τελετή αντάξια του μεγάλου γεγονότος υψώθηκε η ελληνική σημαία επισφραγίζοντας και επίσημα την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. H πολυπόθητη αυτή Ένωση, ήταν το τέρμα ενός πολυαίμακτου και απροσμέτρητων θυσιών αγώνα που κράτησε επτά αιώνες, μεταλαμπαδεύοντας άσβηστη τη φλόγα του ιδανικού της λευτεριάς από γενιά σε γενιά. Είχαν πραγματοποιηθεί δεκάδες επαναστάσεις. Ανατρέχοντας σύντομα στα ιστορικά γεγονότα που προηγήθηκαν , πρέπει ν αναφέρουμε ότι ενώ το Γενάρη του 1830 με το πρωτόκολλο του Λονδίνου το ελληνικό κράτος αναγνωρίστηκε ανεξάρτητο, η Κρήτη κι άλλες περιοχές έμειναν έξω από τα σύνορα του ελληνισμού. Η Κρήτη, «Η Κρήτη των αιμάτων και των τροπαίων » αγνοήθηκε από τους ισχυρούς των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο πόθος του Κρητικού Λαού για Ελευθερία και Ένωση με τον εθνικό κορμό, εκφράστηκε στα χρόνια που ακολούθησαν με αλλεπάλληλες εξεγέρσεις στα 1833,στα 1841, στα 1858, 1866 με κορυφαίο γεγονός το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, στα 1878 , 1889, 1895-96 και 1897, για προνόμια, για ένωση , για λευτεριά . Οι ατέλειωτες αυτές θυσίες του Κρητικού Λαού εντυπωσίασαν τον πολιτισμένο κόσμο, έστρεψαν το ενδιαφέρον της διπλωματίας στο κρητικό ζήτημα και παρά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο, οι Μεγάλες Δυνάμεις ανακηρύσσουν καθεστώς αυτονομίας στο νησί, με ύπατο αρμοστή τον πρίγκιπα Γεώργιο. «Αρραβώνα της Ένωσης» ονόμασαν τον πρίγκιπα οι κρητικοί και του ΄στρωσαν το δρόμο έχοντας βάσιμες ελπίδες για μελλοντική ένωση του νησιού με την Ελλάδα. «Πρώτη Λευτεριά» αποκαλεί ο Πρεβελάκης την περίοδο της αρμοστείας, γιατί επιτέλους ο πολύπαθος αυτός λαός θα γνώριζε μέρες ευνομίας, γαλήνης και ασφάλειας. Και για την ιστορική αλήθεια θα πρέπει ν’ αναφέρουμε πως κατά τη διάρκεια της αρμοστείας, συντελέστηκαν ειρηνικά έργα που αναβάθμισαν την ποιότητα ζωής των κατοίκων του νησιού. Αλλά η μεταβατική αυτή κατάσταση διαρκούσε περισσότερο από το αναμενόμενο και ο απογοητευμένος και ανυπόμονος κρητικός λαός, δεν είχε εγκαταλείψει τις αγωνιστικές προσπάθειες για ένωση με το ελεύθερο Βασίλειο της Ελλάδος . Τρεις φορές τη διακήρυξε. Το 1905 στο Θέρισο, το 1908 με το ενωτικό ψήφισμα της Β΄ Συντακτικής Συνέλευσης και την ίδια χρονιά στην Κρητική Βουλή των Ελλήνων. Εν τω μεταξύ ήταν φανερό ότι ο πρίγκιπας είχε αποτύχει στις ενέργειές του να πείσει τις Μεγάλες Δυνάμεις για προσάρτηση , ώστε να εξασφαλιστεί οριστική λύση στο κρητικό ζήτημα. Κάθε μια απ’ αυτές άλλωστε προσβλέποντας στη γεωπολιτική θέση της Κρήτης , μετρούσε περισσότερο τα δικά της συμφέροντα στην περιοχή. Από την άλλη μεριά, το καθεστώς της αρμοστείας αρκετές φορές προκάλεσε αγανάκτηση και σύγκρουση με τους Κρητικούς λόγω της αυταρχικής πολιτικής του πρίγκιπα. Σ’ όλα τα γεγονότα αυτής της εποχής , πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζει μια ηγετική μορφή με ιδιαίτερη ακτινοβολία και διπλωματική δεξιοτεχνία , ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο φωτισμένος Κρητικός, ο διορατικός πολιτικός, ο άνδρας με τα έμφυτα χαρίσματα, με τον ανοιχτό νου και τον πολιτικό ρεαλισμό . Με ορμητήριο λοιπόν το Θέρισο εναντιώθηκε στην αδιαλλαξία της αρμοστείας χωρίς όμως κι αυτή η επανάσταση να καταφέρει να ενσαρκώσει τους προαιώνιους εθνικούς πόθους Εκλέγεται πρωθυπουργός, προχωρεί στην ανασυγκρότηση της χώρας, στην οργάνωση ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων, την δημιουργία συμμαχιών και οδηγεί τη χώρα σε νικηφόρους πολέμους. Παράλληλα ο άγρυπνος και ανυπότακτος λαός της Κρήτης, με τη βαριά ιστορία και το αναλλοίωτο φρόνημα δε μέλλεται να ησυχάσει. Αφουγκράζεται το χρέος όταν τον καλεί. Εμπειροπόλεμος, οργανώνει τις δυνάμεις του, συμμετέχει με εθελοντικά σώματα , πρωτοστατεί και με πράξεις υψηλού ηρωισμού , δοξάζεται στο Μακεδονικό και στο Ηπειρωτικό μέτωπο. Την 1η Οκτωβρίου του 1912, το Ελληνικό Κοινοβούλιο υποδέχεται με θέρμη και πανηγυρισμούς τους εκλεγμένους βουλευτές που θα αντιπροσωπεύσουν την Κρήτη και μετά την θριαμβευτική νίκη στους Βαλκανικούς Πολέμους η Τουρκία υποχρεώνεται να δεχθεί λύση του Κρητικού ζητήματος. Η 1η Δεκεμβρίου 1913, ιστορική ημέρα της προσάρτησης, που αιώνες περίμενε η κρητική ψυχή, δικαίωσε αγώνες και θυσίες. Σε πανηγυρική τελετή υψώνεται η ελληνική σημαία εδώ, στο φρούριο του Φιρκά ! Πως έγινε όμως η τελετή και τι εκδηλώσεις ακολούθησαν; Διαβάζουμε από το κείμενο του αείμνηστου Στυλιανού Πανηγυράκη: «…Ο Ελ. Βενιζέλος ήταν Πρωθυπουργός της Ελλάδας. Είχε αναλάβει και κέρδισε και με τις θυσίες του Ελληνικού Λαού, τους Βαλκανικούς πολέμους. Αλλά δεν ξέχασε και την γενέτειρα του, τη μαρτυρική Κρήτη. Διορίζει Γενικό Διοικητή της τον Στέφανο Δραγούμη. Τέλος την 1/12/1913 γίνεται η επισφράγιση της Ένωσης με την ύψωση στο Φιρκά της Ελληνικής σημαίας. Ήταν η τυπική «de jure» θα λέγαμε ένωση. Είχε διαδοθεί ότι ο Βενιζέλος με τον Βασιλιά θα ύψωναν τη σημαία στο Φιρκά. Πότε όμως; Δικαιολογημένη λοιπόν η αγωνία, ο χειμώνας της εποχής βαρύτατος. Τρομακτική τρικυμία προξενεί μεγάλες ζημιές στο Χανιώτικο λιμάνι. Την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου, ο Πανάς, υπουργός των Εξωτερικών της Ελλάδας, ανακοινώνει στους Πρεσβευτές των Δυνάμεων στην Αθήνα την προσάρτηση της Κρήτης. Καμία αντίδραση. Το Σάββατο «φρεσκάρει» πάλι ο καιρός, ο Δήμαρχος Μουντάκης, συνεργεία του Δήμου κα εθελοντές καθαρίζουν την προκυμαία, αλλά η κακοκαιρία συνεχίζει το καταστρεπτικό της έργο. Την νύχτα προς την Κυριακή στην Κρήτη και κυρίως στα Χανιά όλοι ξαγρυπνούν. Η πόλη σημαιοστολίζεται. Αψίδες στήνονται. Εικόνες Αγωνιστών και των πρωταγωνιστών της Ένωσης κρεμιούνται. Δάφνες και μυρτιές καλύπτουν τους κεντρικούς δρόμους. Καίγεται άφθονο λιβάνι. Τα ξημερώματα της Κυριακής ο καιρός σχετικά καλμάρει. Ο κόσμος που είχε συρρεύσει από όλη την Κρήτη πλημμυρίζει τους δρόμους και την προκυμαία. Ξαφνικά διαγράφεται στον ορίζοντα η σιλουέτα του Αβέρωφ και των άλλων πλοίων. Ο κόσμος γελά και κλαίει. Στις 09.30 το δοξασμένο καράβι αγκυροβολεί. Τα τηλεβόλα του βάλλουν τιμητικά. Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν χαρμόσυνα. Στην αποβάθρα, μπροστά από τον σημερινό λιμενικό περίπτερο, οι Αρχές και πλήθη λαού, από του Αβέρωφ ατμάκατος φέρνει τον Βενιζέλο, τον Ναύαρχο, τον Βασιλιά. Τα σύννεφα σκίζονται. Ηλιαχτίδες χαϊδεύουν τον τόπο και τον κόσμο. Συγκίνηση. Ζητωκραυγές. Προσφωνήσεις. Η πομπή οδεύει προς την Τριμάρτυρη. Κατανυκτική δοξολογία. Τώρα η πομπή στρέφεται προς το Φιρκά. Δάφνες, μυρτιές και θυμιάματα. Στη Βαστίλη αυτή της Κρήτης, υψώνει ο Βασιλιάς την Ελληνική Σημαία, με την βοήθεια των Αρχηγών Γιάνναρη και Μάντακα. Επιτέλους η δικαίωση Στις 11.30 περίπου στο Διοικητήριο, σημερινή Νομαρχία, ο Βασιλιάς δεξιώνεται τους Επισήμους και δέχεται τα Προεδρεία διαφόρων συνδέσμων. Ο Γενικός Διοικητής παραθέτει γεύμα στους Επισήμους. Στο ξενοδοχείο της «Γαλλίας» ο Δήμος περιποιείται εκείνους που κατέβηκαν από την Αθήνα. Το απόγευμα δεξίωση στου Αβέρωφ. Το βράδυ λαμπαδηφορία και τρικούβερτο γλέντι στο Χρυσόστομο. Αργά αποπλέει ο Αβέρωφ με τον Βασιλιά. Την επομένη, πάνδημο μνημόσυνο στην Μητρόπολη.……..» Όνειρα και οραματισμοί, αγώνες και θυσίες δικαιώνονται . Αυτός ο λαός – ο μικρός ο μέγας-, που ξέρει ν’ ανατρέπει τους συσχετισμούς των δυνάμεων με την παλικαριά, την αυτοθυσία και την αποφασιστικότητά του, έκανε τη λευτεριά της Κρήτης γεγονός και την αξίωσε να δει τη γαλανόλευκη να κυματίζει στον ελεύθερο ουρανό της . Η Ελλάδα, από την αντίπερα όχθη, με πρωτοφανή ενθουσιασμό πανηγυρίζει τη μυριοπόθητη ένωση, που «την περίμενε μια ώρα αρχύτερα, για να προστεθεί εις την ελευθέραν αλευρόμαζαν ένα νέο προζύμι ανδρισμού και παλικαριάς» όπως θα γράψει στην «Ακρόπολη» ο Βλάσης Γαβριηλίδης. Εξοχότατε Κύριε Πρόεδρε που με την παρουσία σας εδώ τιμάτε ιδιαίτερα τη φετινή επέτειο Η μέρα τούτη που είναι μνημόσυνο και μέρα ευγνωμοσύνης και τιμής για όσους αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για τη λευτεριά αυτού του τόπου , είναι και μέρα συμπαράστασης σε κάθε λαό που αγωνίζεται για εθνική ανεξαρτησία και εθνική αξιοπρέπεια . Είναι μέρα προβληματισμού, έμπνευσης και ευθύνης, για μετουσίωση της παρακαταθήκης που κληρονομήσαμε σε ειρηνικά έργα ανάπτυξης , μέσα σ’ ένα σύγχρονο μοντέλο πολιτισμού, όπως απαιτούν οι καιροί για την προκοπή αυτού του τόπου. Είναι μέρα ιστορικής μνήμης που μας δείχνει το δρόμο του χρέους, να διατηρήσουμε άφθαρτα τα αγαθά και τις διαχρονικές αξίες που εκείνοι μας κληροδότησαν με εκατόμβες θυσιών. Ασφάλεια, αξιοπρέπεια, πρόοδο και ευημερία, σε μια πατρίδα περήφανη και ελεύθερη, σε μια ιδιαίτερη πατρίδα ενταγμένη στο εθνικό πλαίσιο. Ευχαριστώ