Με το όνομα αυτό είναι γνωστή η χερσόνησος της ΒΔ Κρήτης, που χωρίζει τα λιμάνια Χανίων και Σούδας. Κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Κύαμον (κουκί), ενώ ο Άγγλος περιηγητής Pashley, ο οποίος ήρθε στην Κρήτη το 1834, αναφέρει (Ι,189), ότι οι Βυζαντινοί την αποκαλούσαν Χάρακα. Γνωστή είναι και με την ονομασία Μελέχας (πιθανώς αραβικής προέλευσης: Μελίκ=βασιλιάς), η οποία σήμερα αποδίδεται σε ακρωτήρι της χερσονήσου. Στο μεγαλύτερο τμήμα της απλώνεται εκτεταμένη πεδιάδα, σε υψόμετρο περίπου 150-200 μ., όπου έχει κατασκευαστεί και το αεροδρόμιο των Χανίων, ενώ στο βορειοανατολικό άκρο της εκτείνεται βουνοσειρά, με ψηλότερη κορυφή τη Σκλόκα (528 μ.).
Η αρχαιολογική έρευνα τοποθετεί την πρώτη κατοίκηση της περιοχής στη Νεολιθική περίοδο. Κατά τους Μινωικούς χρόνους η κατάληψη του χώρου γίνεται πιο πυκνή κι εκτεταμένη. Μάλιστα, πολλές από τις Μινωικές θέσεις συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται και κατά τους Κλασικούς, Ελληνιστικούς, Ρωμαϊκούς και νεότερους χρόνους.
Ο Paslhey αναφέρει, ότι οι Άραβες αποβιβάστηκαν στο Ακρωτήρι το 824, ενώ την περίοδο της Βενετοκρατίας η περιοχή διοικούνταν από τον ρετούρη των Χανίων. Το απομονωμένο και δύσβατο τοπίο του Ακρωτηρίου ευνόησε τη δημιουργία μεγάλων μοναστηριακών συγκροτημάτων (Αγία Τριάδα των Τζαγκαρόλων, Κυρία των Αγγέλων Γουβερνέτου) και πάμπολλων εκκλησιών.
Το Ακρωτήρι συνδέεται με τους αγώνες εναντίον των Τούρκων και ιδιαίτερα με την επανάσταση του 1897, που συνέβαλε καταλυτικά στην ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας και τη μετέπειτα ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Κατά την επανάσταση του 1821 ο πληθυσμός σώθηκε, καθώς κρύφτηκε στα σπήλαια και σε κασώτικα καράβια που βρέθηκαν στη Σούδα, ενώ την επόμενη χρονιά, οι Κρητικοί επιτέθηκαν στους Τούρκους και τους ανάγκασαν να καταφύγουν στα Χανιά.
Τον Ιανουάριο του 1897, μετά από μακρά περίοδο έντασης και συγκρούσεων μεταξύ Κρητών και Τούρκων, που ως συνέπεια είχε τον κατάπλου στο λιμάνι των Χανίων πολεμικών πλοίων των Μεγάλων Δυνάμεων, η κατάσταση έγινε και πάλι έκρυθμη, με αποκορύφωμα την πυρπόληση των χριστιανικών συνοικιών των Χανίων και τις σφαγές από τους Τούρκους. Οι Κρήτες κήρυξαν την επανάσταση και την ένωση με την Ελλάδα, ενώ η ελληνική κυβέρνηση έστειλε στρατό και στόλο, με διοικητή τον συνταγματάρχη Τιμολέοντα Βάσσο, υπασπιστή του Γεωργίου Α΄, που έφτασε στο Κολυμπάρι Κισάμου, την 3η Φεβρουαρίου 1897. Στο μεταξύ, Κρήτες επαναστάτες κατέλαβαν τη στρατηγική θέση Φρύδια Ακρωτηρίου, στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία και ύψωσαν την ελληνική σημαία. Στη θέση αυτή συγκεντρώθηκαν αγωνιστές από γειτονικές περιοχές και ανάμεσά τους ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Δημιουργήθηκε επαναστατικό στρατόπεδο από χίλιους περίπου εθελοντές, προερχόμενους από διάφορες περιοχές της Κρήτης και της Ελλάδας, στις Κορακιές Ακρωτηρίου, με αρχηγό τον Αντώνη Σήφακα. Συστήθηκε τότε Επαναστατική Επιτροπή, η οποία διατύπωσε τους σκοπούς της και ζητούσε υποστήριξη, με μηνύματα στις Μεγάλες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις. Την 9η Φεβρουαρίου, ενώ είχε γενικευθεί η σύρραξη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ο στόλος των Μεγάλων Δυνάμεων που βρισκόταν έξω από το λιμάνι των Χανίων, άρχισε να κανονιοβολεί το επαναστατικό στρατόπεδο, χωρίς να κάμψει το φρόνημα των αγωνιστών. Η Επιτροπή διαμαρτυρήθηκε έντονα στις Δυνάμεις και την 28η Ιουλίου, η Επαναστατική Συνέλευση που συνεδρίαζε στον συνοικισμό Πλακούρες εξέλεξε Προσωρινή Κυβέρνηση με πρόεδρο τον Ι. Σφακιανάκη, αντιπρόεδρο τον Ελ. Βενιζέλο και μέλη τους Ν. Γιαμαλάκη, Κ. Μυλωνογιάννη, Εμ. Ζαχαράκη και Α. Χατζιδάκι, που κυβέρνησε ως τις 9 Δεκεμβρίου 1898, οπότε ήλθε ο Πρίγκιπας Γεώργιος.
Μάρτυρες της πλούσιας ιστορίας και της συνεχούς κατοίκησης του Ακρωτηρίου, από τους προϊστορικούς έως τους νεώτερους χρόνους, αποτελούν τα πολυάριθμα κηρυγμένα και μη αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία. Πέρα, όμως, από τα μνημεία το ίδιο το φυσικό περιβάλλον του Ακρωτηρίου με τα πάμπολλα σπήλαια, παρουσιάζει στοιχεία φυσικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος.