Δημοτική Ενότητα Χανίων

Παλιά Πόλη

Στο κέντρο της πόλης των Χανίων, περιοχή ιδιαίτερης πολιτισμικής κληρονομιάς και ιστορίας είναι η «Παλιά Πόλη». Η «Παλιά Πόλη», παρόλο που βομβαρδίστηκε και κάηκε αρκετές φορές στην μακρόχρονη ιστορία της, θεωρείται από τις ομορφότερες πόλεις της Μεσογείου, καλούμενη και ως ""Βενετία της Ανατολής"". Σε διάφορα σημεία ο ταξιδιώτης μπορεί να συναντήσει κατάλοιπα όλων των πολιτισμών που την κατέκτησαν. Στο κέντρο της βρίσκεται ο λόφος του Καστελίου, ο οποίος κατοικείται από τη Νεολιθική εποχή, ενώ έχουν ανασκαφεί και αξιοσημείωτοι αρχαιολογικοί χώροι της μινωικής εποχής. Στο λόφο βρίσκεται και το παλάτι του Ύπατου αρμοστή Κρήτης της περιόδου της Κρητικής Πολιτείας, καθώς και η πρώην πρυτανεία του Πολυτεχνείου Κρήτης.

Λίγο πιο ανατολικά από το Καστέλι βρίσκεται η ατμοσφαιρική Σπλάντζια, η παλιά συνοικία των μουσουλμάνων. Στα γραφικά της σοκάκια συναντά κανείς πολλά ταβερνάκια. Εκεί κανείς μπορεί να επισκεφτεί την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που κατά τη διάρκεια της ενετοκρατίας ήταν ο ναός του Αγίου Νικολάου των Δομινικανών, ενώ κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ήταν το κεντρικό τζαμί των Χανίων. Έξω από τη εκκλησία βρίσκεται η πλατεία της Σπλάντζιας με τον πλάτανο στον οποίο οι Τούρκοι κρέμασαν τον δεσπότη Μελχισεδέκ Δεσποτάκη. Στην γωνία της πλατείας βρίσκεται ο Βενετσιάνικος ναός του St. Rocco. Προς την κατεύθυνση της θάλασσας βρίσκονται τα Βενετσιάνικα νεώρια (του 1497), τα καρνάγια, που κάποτε κατασκεύαζαν πολεμικές γαλέρες και σήμερα λειτουργούν ακόμη επισκευάζοντας βάρκες και καΐκια. Εκεί κανείς θα δει και το μεγάλο Αρσενάλι, που φιλοξένησε το δημαρχείο Χανίων, μέχρι το βομβαρδισμό του από τους Γερμανούς το 1941, στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου.

Δυτικά, από το Καστέλι βρίσκονται οι συνοικίες της Οβραϊκής και του Τοπανά. Η Οβραϊκή ήταν η εβραϊκή συνοικία των Χανίων τους τελευταίους αιώνες μέχρι τη μαζική εξόντωση των Εβραίων των Χανίων από τις δυνάμεις του Άξονα στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Στην περιοχή λειτουργεί ακόμη συναγωγή. Ο Τοπανάς ήταν ανέκαθεν η χριστιανική αρχοντική συνοικία της πόλης. Το όνομά του προέρχεται από το τουρκικό Top-Hane (βενετσιάνικες βολίδες κανονιού), αφού εκεί βρίσκονταν οι βενετσιάνικες στρατιωτικές αποθήκες. Η συνοικία αυτή, μαζί με την Οβραϊκή, θεωρούνται οι ομορφότερες των Χανίων. Εκεί βρίσκεται και το φρούριο του Φιρκά, όπου υψώθηκε η σημαία ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (1-12-1913) και σήμερα λειτουργεί το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης.

Σύγχρονη Πόλη

Η σύγχρονη Πόλη ξεκινάει νότια από την πλατεία της Tριμάρτυρης, από την πλατεία των Νέων Καταστημάτων, που αποτελεί το όριο της νέας πόλης. Εκεί βρίσκονται τα καταστήματα της πόλης από τις αρχές του 20ού αιώνα. Σήμερα μπορεί κανείς να βρει πολλά γραφικά μαγαζάκια και καφενεία. Εκεί βρίσκονται και οι σταθμοί αστικών και υπεραστικών λεωφορείων. Στα Δυτικά της παλιάς πόλης βρίσκεται η Νέα Χώρα. Είναι η περιοχή που κατοίκησαν οι μετανάστες από τη Μικρά Ασία μετά την καταστροφή του 1922. Είναι πολύ ήσυχη και όμορφη περιοχή. Κοντά στην παραλία της βρίσκονται ο Ναυτικός Όμιλος Χανίων και το παλιό εργοστάσιο της ΑΒΕΑ, που είναι η πρώτη βιομηχανική μονάδα της Κρήτης του 19ου αιώνα και σήμερα φιλοξενεί σχολείο.

Στα ανατολικά της παλιάς πόλης βρίσκεται η παραλία του Κουμ-Καπί (Kum-Kapisi, Arab: η Πύλη της Άμμου). Στα τέλη του 19ου αιώνα κατοικούταν από Άραβες βεδουίνους (τους Χαλικούτες), οι οποίοι του έδωσαν το όνομά του. Η συνοικία τα τελευταία χρόνια είναι γνωστή για τη νυχτερινή ζωή με πολυάριθμα ταβερνάκια, καφετέριες και μπαρ. Νότια αυτής βρίσκεται το εθνικό στάδιο Χανίων ""Έλενα Βενιζέλου"", το κρατικό Ωδείο Χανίων και ο γραφικός Δημοτικός Κήπος (1870), που κατασκευάστηκε στα πρότυπα των ευρωπαϊκών πάρκων, και σήμερα φιλοξενεί το Δημοτικό Θερινό Κινηματογράφο. Στην ανατολική γωνία βρίσκεται το Ρολόι του 1924. Ανάμεσα στα Νέα Καταστήματα και το Κουμ-Καπί βρίσκεται η δημοτική αγορά Χανίων. Από εκεί ξεκινά η οδός Δημοκρατίας, που περνά ανάμεσα από το δημοτικό κήπο και το στάδιο, λίγο πιο κάτω συναντά το ""δεσποτικό"", το αρχοντικό σπίτι του μητροπολίτη Χανίων και καταλήγει στην πλατεία δικαστηρίων. Το πανέμορφο τουρκικό στρατιωτικό νοσοκομείο του 19ου αιώνα, όπου σήμερα φιλοξενεί τα Δικαστήρια και τις υπηρεσίες της Αντιπεριφέρειας Χανίων. Πίσω από τα δικαστήρια βρίσκεται ο ναός Πέτρου και Παύλου, όπου βρέθηκε το αρχαίο νεκροταφείο της πόλης.

Στα δυτικά των δικαστηρίων βρίσκεται το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας με το Κέντρο Νεολαίας του Δήμου Χανίων. Δίπλα του βρίσκεται το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης και το Πολεμικό Μουσείο, που φιλοξενείται στον ιταλικό στρατώνα του 19ου αιώνα. Καθώς και ο Δημοτικός κήπος που διαθέτει μικρό ζωολογικό κήπο με ζώα της κρητικής πανίδας.

Από τα δικαστήρια ξεκινά επίσης και η οδός Ηρώων Πολυτεχνείου, που οδηγεί στις συνοικίες των Ταμπακαρίων (τα παλιά βυρσοδεψεία) και της Χαλέπας. Στη Χαλέπα βρίσκονται πολλά νεοκλασικά κτήρια από την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, όπως και τα τότε προξενεία των Μεγάλων Δυνάμεων. Εκεί βρίσκεται και η οικία του Ελ. Βενιζέλου, που φιλοξενεί το Εθνικό Ίδρυμα Μελετών ""Βενιζέλος"", η παλιά Γαλλική Σχολή, που φιλοξενεί την αρχιτεκτονική σχολή του Πολυτεχνείου Κρήτης και το ΤΕΙ Χανίων. Επίσης στη Χαλέπα βρίσκονται και πολλές εκκλησίες, όπως η Αγ. Μαγδαληνή σε Ρώσικο ρυθμό, η Ευαγγελίστρια χτισμένη σε ρυθμό Μπαρόκ, καθώς και το μετέπειτα παλάτι του Πρίγκιπα Γεώργιου. Στο λόφο πάνω από τη Χαλέπα, βρίσκεται ο Προφήτης Ηλίας με τους Τάφους των Ελευθερίου και Σοφοκλή Βενιζέλου. Εκεί μπορεί κανείς να απολαύσει τον καφέ και το γλυκό του με την ομορφότερη θέα στα Χανιά. Εκεί βρίσκεται και η Πολυτεχνειούπολη (campus) του Πολυτεχνείου Κρήτης (Κουνουπιδιανά). Η περιοχή είναι καταπράσινη και η θέα μαγευτική.

Στα νότια της πόλης των Χανίων βρίσκονται οι συνοικίες της δεξαμενής, όπου έγιναν πολύ σκληρές μάχες το 1941, ο Αϊ Γιάννης και ο Κουμπές, όπου βρίσκονται τούρκικοι κουμπέδες (ταφικά μνημεία). Άλλες συνοικίες της πόλης είναι τα Λενταριανά, το Πασσακάκι, το Βαρούσι, το Φράγκικο (όπου βρίσκεται το Φράγκικο νεκροταφείο), η Πελεκαπίνα (όπου βρίσκεται το μετόχι του πολιτικού το 19ου αιώνα Κ. Μάνου) και η Χρυσοπηγή με το μοναστήρι της.

Οικονομία