---

Στο ιστορικό Φρούριο του Φιρκά, στο Ενετικό Λιμάνι των Χανίων, στο ίδιο σημείο, που πριν από 112 χρόνια σαν σήμερα, την 1η Δεκεμβρίου του 1913, κυμάτισε για πρώτη φορά η ελληνική σημαία, εορτάστηκε και φέτος η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Παρουσία της Υφυπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου, Σέβης Βολουδάκη η οποία εκπροσώπησε την κυβέρνηση, του Περιφερειάρχη Κρήτης, Σταυρου Αρναουτάκη καθώς και του συνόλου των τοπικών πολιτικών και στρατιωτικών αρχών, πραγματοποιήθηκε η επίσημη δοξολογία στον Ι.Μ. Ναό Εισοδίων της Θεοτόκου (Τριμάρτυρη) στην Παλιά Πόλη των Χανίων, ενώ ακολούθησε η καθιερωμένη πομπή μέσα από το Ενετικό Λιμάνι προς το Φρούριο Φιρκά.
Εκεί παρευρέθηκε και ο Δήμαρχος Χανίων, Παναγιώτης Σημανδηράκης, ο οποίος εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας για τη μεγάλη επέτειο για ολόκληρη την Κρήτη.

Η ομιλία του Δημάρχου Χανίων:

"Υπάρχουν στιγμές που μοιάζουν να μην ανήκουν αποκλειστικά στο χρόνο που τις γέννησε, στιγμές που διαπερνούν τους αιώνες και γίνονται σύμβολα, θεμέλια, συνομιλητές της ίδιας της ιστορίας.

Μια τέτοια στιγμή υπήρξε η 1η Δεκεμβρίου 1913. Την ημέρα εκείνη στην Κρήτη, στη γη των αδιάκοπων εξεγέρσεων, των μαρτυρίων και της ανεξίτηλης αντίστασης, πραγματώθηκε με αξιοπρέπεια και μεγαλείο το όνειρο που υπηρέτησαν γενιές ολόκληρες: η ένωση με την μητέρα Ελλάδα.

Στα Χανιά, στην πόλη που κουβαλά πάνω από πέντε χιλιετίες ανθρώπινης παρουσίας, η αυγή εκείνης της ημέρας δεν ήταν σαν τις άλλες. Οι δρόμοι στολισμένοι με δάφνες και μυρτιές, έμοιαζαν να οδηγούν σε μια τελετουργία που ξεπερνούσε τα όρια ενός απλού πολιτικού γεγονότος. Από κάθε γειτονιά ξεπηδούσε η φωνή ενός λαού που είχε μάθει να ζει ανάμεσα σε κατακτητές αλλά ποτέ δεν έμαθε να ζει υποταγμένος. «Ένωσις», μια λέξη που μέχρι τότε ακουγόταν σαν όρκος και εκείνη την μέρα αντήχησε ως πράξη.

Στο φρούριο του Φιρκά, εκεί όπου κάποτε φυλακίζονταν οι αγωνιστές, βρέθηκαν πλάι-πλάι η εμπειρία, η πολιτική διορατικότητα και η μακραίωνη κρητική γενναιότητα. Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος, στέκονταν δίπλα σε δύο σεβάσμιες μορφές της κρητικής λεβεντιάς, τον Χατζημιχάλη Γιάνναρη και τον Αναγνώστη Μάντακα. Οι δύο γέροντες, κουβαλώντας το βάρος δεκαετιών αγώνα, έγιναν οι σιωπηλοί εκπρόσωποι όλων όσοι είχαν δώσει τη ζωή τους για να φτάσει η μέρα εκείνη.

Μετά την αποτυχία της ένταξης της Κρήτης στην Ελλάδα το 1830, οι Κρητικοί δεν εγκατέλειψαν ποτέ το όνειρο. Ακολούθησαν συνεχείς εξεγέρσεις και επαναστάσεις, όπως η επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770, η επανάσταση του 1821, και οι εξεγέρσεις του 1833, του 1841, του 1858, του 1866-69, του 1878 και του 1895-1897, με το σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος» που αποτέλεσε και την κεντρική ραχοκοκαλιά της κρητικής αντίστασης.

Έτσι λοιπόν η Ένωση δεν ήταν αποτέλεσμα συγκυρίας αλλά προϊόν ενός αδιάλειπτου επαναστατικού ποταμού, που δεν σταμάτησε ποτέ να κυλά και πέρασε στην ιστορία όχι μόνο ως πολιτική πράξη αλλά και ως μια πράξη ανθρώπινης αντοχής και περηφάνιας. Από την εποχή των Ενετών μέχρι τις αλλεπάλληλες εξεγέρσεις υπό την οθωμανική κυριαρχία, η Κρήτη δεν έπαψε να αναμετριέται με τους ισχυρούς της εποχής. Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, η θυσία του Δασκαλογιάννη, η αυταπάρνηση του Σπύρου Καγιαλέ δεν υπήρξαν απλώς ηρωισμοί, αλλά κορυφώσεις ενός κοινού οράματος: την κατάκτηση της ελευθερίας με κάθε κόστος.

Η 1η Δεκεμβρίου 1913 ήταν το επιστέγασμα μιας συλλογικής προσπάθειας που χρειαζόταν έναν ηγέτη με βαθιά πολιτική σκέψη για να γίνει πραγματικότητα. Αυτός ο ηγέτης ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, του οποίου η πολιτική ιδιοφυΐα επέτρεψε την ενσωμάτωση της Κρήτης στο ελληνικό κράτος έπειτα από χρόνια στρατηγικών και διπλωματικών αντιπαραθέσεων. Με τα γεγονότα του 1897-98 και την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας, σημειώθηκε η απαρχή της «πρώτης λευτεριάς» σύμφωνα με τον Παντελή Πρεβελάκη, ωστόσο ο δρόμος παρέμενε δύσβατος. Ο Ύπατος Αρμοστής Πρίγκιπας Γεώργιος, αντί να γίνει φορέας της προσδοκίας, εξελίχθηκε σε εμπόδιο. Η σύγκρουσή του με τον Βενιζέλο ήταν αναπόφευκτη, καθώς ο Βενιζέλος εξέφραζε τη σύγχρονη Κρήτη που διεκδικούσε με πολιτική ωριμότητα απέναντι σε έναν αναχρονιστικό αυταρχισμό.

Η επανάσταση του Θερίσου, με πρωταγωνιστή τον Βενιζέλο υπήρξε το αποφασιστικό βήμα που οδήγησε στη διεθνοποίηση του κρητικού ζητήματος και έφερε την ένωση από όνειρο σε προοπτική. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός πλέον της Ελλάδας, χειρίστηκε με σπάνια πολιτική δεξιοτεχνία την τελευταία κρίσιμη φάση. Γνώριζε ότι η ενσωμάτωση δεν θα προέκυπτε από ενθουσιασμό αλλά από ακριβή διπλωματική ισορροπία. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι άλλαξαν τον χάρτη της περιοχής: η Ελλάδα ισχυροποιήθηκε και η Κρήτη, ουσιαστικά ήδη ενταγμένη στη νέα πραγματικότητα, μπορούσε επιτέλους να ενωθεί και τυπικά με τον εθνικό κορμό.

Και έτσι, το πρωινό της 1ης Δεκεμβρίου 1913, το νησί που είχε γεννήσει αναρίθμητους ήρωες δεν ενωνόταν απλώς με την Ελλάδα, επέστρεφε εκεί όπου πάντα ανήκε.

Πανευτυχής ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως Κρητικός, ως Έλληνας, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας αλλά και ως άνθρωπος, όπως σημείωνε αθηναϊκή εφημερίδα, δοκίμαζε «το μέγιστον της ευτυχίας, την οποίαν η μοίρα δύναται να επιφυλάττη εις θνητόν».

Η γνώση και η κατανόηση αυτών των κορυφαίων ιστορικών γεγονότων προσφέρεται σήμερα στην Κρήτη, στην Ελλάδα και σε ολόκληρο το έθνος μέσα από την πολύπλευρη και ακάματη δράση του Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» που φέτος συμπληρώνει εικοσιπέντε χρόνια ανεκτίμητης προσφοράς. Σε αυτή την ιδιαίτερη στιγμή, επιτρέψτε μου να σταθώ στη μεγάλη απώλεια του Νίκου Παπαδάκη Παπαδή, του επί σειρά ετών Γενικού Διευθυντή του Ιδρύματος, ενός ανθρώπου που με την πορεία και την αφοσίωσή του, συγκαταλέγεται στις σπάνιες εκείνες μορφές ανιδιοτελούς προσφοράς, «προσφέροντας όλο του το πυρ» στις υπηρεσίες της πατρίδας.

Ο Νίκος Παπαδάκης, με τις άοκνες και συστηματικές του προσπάθειες, κατόρθωσε να αναδείξει το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» σε κορυφαίο θεσμό της χώρας, σε σημείο αναφοράς για την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε μια ζώσα κιβωτό ιστορικής μνήμης. Και είμαστε βέβαιοι πως, με τον Γιώργο Κουκουράκη πλέον στο τιμόνι, το Ίδρυμα θα συνεχίσει να αποτελεί ενεργό συνομιλητή στον δημόσιο διάλογο όπου κι αν αυτός αναπτύσσεται για τη σύγχρονη πορεία της Ελλάδας, θεματοφύλακα της ιστορικής συνέχειας και της βενιζελικής δημοκρατικής κληρονομιάς.

Κυρίες και κύριοι,

Σήμερα, εδώ στον Φιρκά, η ιστορία μοιάζει ακόμη ζωντανή. Οι μορφές του παρελθόντος δεν είναι σκιές, είναι συνοδοιπόροι. Η 1η Δεκεμβρίου δεν μας καλεί να αναπολήσουμε, αλλά να συνεχίσουμε. Να μεταφέρουμε στην εποχή μας τη συνέπεια, το θάρρος και την προσήλωση εκείνων που δεν δέχτηκαν ποτέ ότι η μοίρα είναι προδιαγεγραμμένη. Η κρητική εμπειρία, σμιλεμένη από αίμα και φως, ξεπερνά τα όρια του νησιού. Γίνεται παράδειγμα για κάθε αγώνα που απαιτεί αντοχή, επιμονή και αδιάσειστη πίστη σε κάτι υψηλότερο από το παρόν. Και θα αποτελεί πάντα μια υπενθύμιση για το τι μπορεί να πετύχει ένας λαός όταν αποφασίσει να σταθεί όρθιος, ενωμένος και ελεύθερος.

Σας ευχαριστώ."